Một ngày như mọi ngày
Monday, February 02, 2009
Quỳnh Giao:
Sau những ngày Tết huyên náo, bỗng dưng mình lại mong muốn sự êm ả của “một ngày để tùy nghi”, như Võ Phiến. Một ngày tuyệt diệu mà tấm lịch trên tường sẽ để mình yên, đồng hồ trên bàn bỗng lịm tiếng, và mình thích gì thì làm mà không vướng bận vì bất cứ chuyện gì...
Lúc ấy, lại thấy thương “một ngày như mọi ngày”, ca khúc của Trịnh Công Sơn. Chán chường như một bài thơ buồn: “Một ngày như mọi ngày, từng chiều lên hấp hối. Một ngày như mọi ngày, bóng đổ một mình tôi”...
Trong một ngày để tùy nghi, mình có thể lâm râm hát trong đầu những lời ca của một cuộc tình cuối như vậy, và chợt thấy ra nhiều ngả khác nhau của số mệnh. Khi ấy làm sao mà không nhớ đến bài “Comme d'Habitude” và kiếp sau hay... kiếp Mỹ của ca khúc, là bài “My Way”...
Y như “Một ngày như mọi ngày” của Trịnh Công Sơn, bài “
Comme d'Habitude ” là sự uể oải của tình yêu khi đã thành thói quen máy móc, một sự nhàm chán được che giấu trong bổn phận hàng ngày. Người nghệ sĩ nhìn lại mối tình và viết ra lời ca như lời than.
Thời ấy ở nhà, chúng ta ít biết vì ít nghe ca khúc này nên không để ý. Tới khi gặp lại về sau thì mình đã mang tâm trạng khác và cảm nhận hoàn toàn khác.
Ðây là khúc hát được sáng tác vào năm 1967 tại Pháp và sớm bị trôi trong lãng quên khi mới xuất hiện. Soạn nhạc là Claude Francois và Jacques Revaux, viết lời là Claude Francois và Gilles Thibaud. Theo lời kể lại của một ca sĩ thời danh khác là Michel Sardoux vào năm 1991, ca khúc lại không được các đài phát thanh thưởng ngoạn và giới thiệu theo đúng giá trị của nó và Claude Francois đã nhờ Michel Saudoux nhuận sắc lại.
May là - vẫn qua lời giới thiệu của Michel Sardoux trước khi trình bày lại ca khúc trước cả vạn khán giả trong rạp Bercy vào năm 1991 - may là ca khúc đã lọt vài tai một danh ca mắt xanh bên Mỹ, Frank Sinatra, và từ đó trở nên lẫy lừng...
“
Comme d'Habitude” của Claude Francois hát về một cuộc tình nhàm chán với một điệp khúc nức nở. Năm 1967, đang nghỉ Hè tại miền Nam nước Pháp, Paul Anka của Mỹ đã được nghe thấy trên làn sóng điện và rất thích giai điệu trong một bài hát chàng thấy là quá tệ! Năm 2007, tức là mới đây thôi, Paul Anka, mà thính giả Việt Nam đã thích từ hơn bốn chục năm trước, mới lấy máy bay về Paris để xin mua tác quyền. Paul Anka khỏi trả một xu và ghi khúc nhạc trong đầu rồi về tới Mỹ nghĩ đến việc viết lại lời ca bằng Anh ngữ.
Hai năm sau, quãng 1969, Paul Anka có dịp ăn tối với Frank Sinatra tại Florida, khi ấy đang ngồi giữa một đám anh chị và nghe thấy “Old Blue Eyes”, là hỗn danh của ca sĩ mắt xanh, than thở là đã chán trò chơi này. Danh ca, nghệ sĩ và tay anh chị ngang tàng của nền tân nhạc Mỹ Frank Sinatra muốn giã từ võ khí, hay nghỉ tay gói kiếm...
Paul Anka kể lại như vậy.
Từ bữa ăn tối đó, Paul Anka trở về New York, moi lại bài “Comme d'Habitude” và ngồi trước máy tự hỏi: “nếu là Frank Sinatra, ông sẽ viết gì?” Lúc đó là một giờ sáng, đến năm giờ, Paul Anka đã viết xong và gọi cho Frank Sinatra khi đó đang ở trong sòng Ceasar's Palace tại Nevada.
Paul Anka không viết cho mình hát, mà viết cho tiếng hát, cuộc đời và tâm sự của Frank Sinatra.
Bài “My Way” xuất hiện như vậy, và khởi đầu với câu:
“And now,
The end is near
And so I face
The final curtain”...
“Giờ đây sắp đến lúc cuối, khi màn sắp hạ...”
Từ bài “Comme d'Habitude” với lời thở than của về cuộc tình nhàm chán, Paul Anka đã viết cho Frank Sinatra lời giã biệt, giã biệt sân khấu và cuộc sống ngang tàng đầy oan trái mà không hề nuối tiếc...
Về sau, vào năm 1978, Claude Francois mất vì bị điện giựt trong phòng tắm, bài “
Comme d'Habitude” vẫn là ca khúc tiêu biểu làm mê mệt thính giả thích nhạc Pháp. Nhưng chính là “My Way” mới bay khắp hoàn vũ. Từ nhạc hiệu của Frank Sinatra, bài hát được nhiều người soạn lại và trước sau được trình bày trong phim ảnh và ghi âm trong hơn 100 đĩa nhạc của rất nhiều ca sĩ như Elvis Presley, Aretha Franklin, Frankie Laine, Luciano Pavarotti... Không những vậy, “My Way” đã đi vào dân gian toàn cầu và được nhiều người, kể cả lãnh tụ chính trị, dùng như một thành ngữ.
Ngày nay, bốn chục năm sau, hầu hết mọi người đều nghĩ rằng “My Way” là ca khúc Hoa Kỳ, những người chú ý thì nhắc đến Paul Anka như là tác giả, nhưng ít ai nhớ đến nguyên bản của Claude Francois, về “một ngày như mọi ngày”. Vào thời ấy, ở tại Việt Nam, chúng ta cũng ít còn nghe nhạc của Pháp, thị hiếu của nhiều người đã xoay qua nhạc Mỹ, nhạc trẻ, vì sự tham dự của Hoa Kỳ... Giờ này nghe lại và nhất là nghe lại lời giới thiệu của Michel Sardoux thì mình mới thấy ra định mệnh riêng của từng ca khúc.
Cũng vì đã chuyển qua nhạc Mỹ mà mình không để ý đến sự xuất hiện của Michel Sardoux. Ông là một trong những tiếng hát thuộc loại trượng phu, đầy nam tính như Neil Diamond của Mỹ, và nổi tiếng lần đầu bên Pháp vì một bài... ngợi ca nước Mỹ. Thời ấy, sau năm 1967, lãnh đạo nước Pháp là Tướng de Gaulle nổi tiếng kỵ Mỹ. Ông còn kịch liệt chống lại việc Hoa Kỳ tham chiến tại Việt Nam. Michel Sardoux bèn viết và hát một bài gây chấn động và khó chịu cho nhiều người.
Ðó là bài “Les Ricains”, hay “les Americains” nói theo lối bình dân, như mình gọi “bọn Mẽo”.
Ca khúc bị Tướng de Gaulle từ phủ tổng thống Pháp gọi xuống các đài phát thanh. Là phải đục! Michel Sardoux hát như hỏi: “nếu thời đó không có bọn Mẽo thì có khi thời này mình đang sống tại Ðức, nói tiếng gì về chuyện gì thì mình không biết!” Ông nhắc tới việc Mỹ tham chiến và cứu nước Pháp thì nhiều người phát bực! Nhà viết nhạc và ca sĩ nổi danh này cũng không che giấu cảm tình với Việt Nam trong cuộc chiến làm nhiều người tại Pháp khó chịu không ít!
Trong một ngày để tùy nghi, nghe và viết lại cả một giai đoạn ấy, mình sẽ thấy Sylvie Vartan hay France Gall là nhạt nhẽo, và “
Comme d'Habitude” hay “My Way” mới tồn tại mãi...
