Hàn Mặc Tử

[unclevinh]

Hàn Mặc Tử

"Một mai kia bên khe suối ngọc
Với sao sương anh nằm chết như trăng..."

Nói Trung-Thu là phải nói đến trăng. Ánh trăng huyền dịu bao la gây nhiều ảo giác và có sức quyến rủ lạ lùng trong thơ Hàn Mặc-Tử.

Xin chép lại bài thơ xuôi nổi tiếng "Chơi giữa mùa trăng" của cố thi sĩ Hàn Mặc-Tử làm quà Tết Trung-Thu tặng các bạn yêu trăng và thơ.

Hàn Mặc-Tử tên thật là Nguyễn Trọng-Trí, sinh ngày 22 tháng 9 năm 1912 tại Quảng-Bình, nhưng sống ở Qui-Nhơn, mất ngày 11 tháng 11 năm 1940 sau nhiều năm mắc chứng bệnh nan y.

Là một nhà thơ phải sống một cuộc đời đau thương nhất trong các thi nhân Việt-Nam. Thơ Hàn Mặc-Tử thành thật, nghẹn ngào diễn đạt niềm đau thân xác, nhưng tin tưởng vào đời sống thiêng liêng, vĩnh cửu nơi thiên quốc.

Lúc sinh thời, Hàn Mặc-Tử chỉ xuất bản được thi tập "Gái quê" năm 1936; còn nhiều tác phẩm khác, như "Thơ điên", "Xuân như ý", "Thượng thanh khí", "Duyên kỳ ngộ", và "Quần tiên hội" mãi sau nầy mới được ra đời.

Chơi giữa mùa trăng
(Hàn Mặc Tử)

Trăng là ánh sáng? Nhất là trăng giữa mùa thu, ánh sáng càng thêm kỳ ảo, thơm thơm, và nếu người thơ lắng nghe một cách ung dung, sẽ nhận thấy có nhiều miếng nhạc say say gió xé rách lả tả... Và nếu rơi đến đâu, chạm vào thứ gì là chỗ ấy , thứ ấy vang lên tuy chẳng một ai thấy rõ sức rung động. Nghĩa là trăng rằm trung thu: một đêm siêu hình, vô lượng, tượng trưng của một mùa ao ước xây bằng châu lệ, làm bằng chia ly, và hơn nữa, hiện hình của một nguồn khoái lạc chê chán... Phải không chàng Ngưu và ả Chức?

Sông? Là mộng giải lụa bạch, không, là một đường trăng trải chiếu vàng, hai bên bờ là động cát và rừng xanh và hoang vu và thanh tịnh. Chị tôi và tôi đồng cầm một mái chèo con, nhẹ nhàng lùa những dòng vàng trôi trên mặt nước.

Chị tôi cười nả nớt, tiếng cười trong như thủy tinh, và thanh khiết lạ thường. Luôn luôn cứ hỏi tôi và đố tôi cho kỳ được: "Này chị đố em nhé, trăng mọc dưới nước hay trăng mọc trên trời, và chúng mình đi thuyền trên trời hay dưới nước?" Tôi ngước mắt ngó lên trời rồi ngó xuống nước và cũng cười đáp lại: " Cả và hai chị ạ". Sướng quá, chao ôi, hai chị em lại thỉnh thoảng rú lên cười làm náo động luồng tinh khí của hạo nhiên.

Vây chúng tôi bằng ánh sáng, bằng huyền diệu, chưa đủ, Ngưu Lang và Chức Nữ, chúa của đêm trung thu còn sai gió thu mang lại gần chúng tôi một thứ mùi gì ngào ngạt như mùi băng phiến; trong ấy biết đâu lại không phảng phất những tiếng kêu rên của thương nhớ xa xưạ...Thuyền đi êm ái quá, chúng tôi cứ ngỡ là đi trong vũng chiêm bao, và say sưa và ngây ngất vì ánh sáng, hai chị em như đê mê, không còn biết là có mình và nhận mình là ai nữa. Huyền ảo khởi sự. Mỗi phút trăng lên mỗi cao, khí hậu cũng tăng sức ôn hòa lên mấy độ, và trí tuệ, và mộng, và thơ, và nước, và thuyền dâng lên, đồng dâng lên như khóị...Ở thượng tầng không khí, sông Ngân Hà trinh bạch đương đắm chìm các ngôi sao đi lạc đường. Chị tôi bỗng reo to lên: "Đã gần tới sông Ngân rồi! Chèo mau lên em! Ta cho thuyền đậu ở bến Hàn Giang!".

Đi trong thuyền chúng tôi có cái cảm tưởng lý thú là đương chở một thuyền hào quang, một thuyền châu ngọc, vì luôn luôn có những vì tinh tú hình như rơi rụng xuống thuyền...

Trên kia, phải rồi, trên kia, in hình có một vì tiên nữ đang kêu thuyền để quá giang.

Thình lình vùng trời mộng của chúng tôi bớt vẻ sáng lạn. Chị tôi liền chỉ tay về phía bến đò thôn chùa Mo và bảo tôi rằng: "Thôi rồi! Trí ơi! Con trăng nó bị vướng trên cành trúc kia kìa, thấy không? Nó gỡ mãi mà không sao thoát được, biết làm thế nào, hở Trí?". Tôi cười: "Hày là chị em ta cho thuyền đỗ vào bến này, rồi ta trèo lên động cát với tay gỡ hộ cho trăng thoát nạn?". Hai chị em liền đậu thuyền trong một bụi hoa lau bông vàng phơi phới, rồi cùng lạc vào một đường lối rất lạ, chân giẫm lên cát mà cứ ngỡ là bước trên phiến lụa. Nước suối chảy ở hang đá trắng, tinh khiết như mạch nước ngọc tuyền, chồm lên những vừng lá, hễ trông đến là kinh hãi vì ngó giống con bạch hoa xà như tạc.

Sao đêm nay kiều diễm như bức tranh linh động thế nầy? Tôi muốn hỏi xem chị tôi có thấy ngọt ngào trong cổ họng như vừa uống xong môt. ngụm nước lạnh, mát đến tê cả lưỡi và hàm răng? Chị tôi làm thinh, mà từng lá trăng rơi lên xiêm áo như những mảnh nhạc vàng. Động là một thứ hòn non bằng cát, trắng quá, trắng hơn da thịt của người tiên, của lụa bạch, hơn phẩm giá của tiết trinh-một màu trắng mà tôi cứ muốn lăn lộn điên cuồng, muốn kề môi hôn, hay áp má lên để hưởng sức mát rượi dịu dàng của cát...

Hai chị em đồng dang tay níu áo gượng vào nhau dấn bước lên caọ...Thỉnh thoảng mỏi hai đầu gối quá, cả chị liền em đồng ngã lăn ra. Lại một dịp cho tiếng cười của chị tôi được nở ra giòn tan trong không khí. Lên tới đỉnh là hao mòn đi một tí. Nhưng mà ngợp quá, sáng quá, hứng trí làm sao? Đây có phải là nước Nhược non Bồng, động phủ thần tiên ngàn xưa còn sót lại. Nhìn xuống cát cố tìm dấu tích gì lưu lại một vết chân của Đào Nguyên Tiên Nữ, nhưng tấm cát phẳng lờ như lụa căng, trinh bạch làm sao:

Bất tri thử địa quy hà xứ
Tu tựu Đào Nguyên vấn chủ nhân?

Bây giờ chúng tôi đang ở giữa mùa trăng, mở mắt cũng không thấy rõ đâu là chín phương trời, mười phương đất nữa. Cả không gian đều chập chờn những màu sắc phiêu diêu đến nỗi đôi đồng tử của chị tôi và tôi lờ đi vì chói lọi...Ở chỗ nào cũng có trăng, có ánh sáng cả, tưởng chừng như bầu thế giới chỗ chúng tôi đây cũng đang ngập lụt trong trăng và đang trôi nổi bình bồng đến một điạ cầu nào khác.

Ánh sáng tràn trề, ánh sáng tràn lan, chị tôi và tôi đều ngã vạt áo ra bọc lấy, như bọc lấy đồ châu báu...

Tôi bỗng thấy chị tôi có vẻ thanh thoát quá, tinh khôi, tươi tốt và oai nghi như pho tượng Đức Bà Maria là bực tinh truyền chí thánh. Tôi muốn sốt sắng quỳ lạy mong ơn bào chữa. Nhưng trời ơi, sao đêm nay chị tôi đẹp đẽ đến thế. Nước da của chị tôi đã trắng, mà vận áo quần bằng hàng trắng nữa, trông thanh sạch quá đi.

Tôi nắm tay chị tôi giật lia lịa và hỏi một câu tức cười làm sao: "Có phải chị không hở chị?" Tôi run run khi có ý nghĩ: "Chị tôi là một nàng Ngọc Nữ, một hồn ma, hay một yêu tinh." Nhưng tôi lại phì cười và vội reo lên: " A ha, chị Lễ ơi, chị là trăng mà em đây cũng là trăng nữa!".

Ngó lại chị tôi và tôi, thì quả nhiên là trăng thiệt. Chị tôi hí hửng như xuân. Chạy nhảy xênh xang, cơ hồ được dịp phát triển hết cả ngây thơ của người con gái mười lăm tuổi, tôi ngắm mãi chị tôi, và tự vui sướng trong lòng vô hạn. Có lúc tôi đã kiêu ngạo thay cho cái sắc đẹp nhu mì ấy, mà chỉ có trời thu đêm nay tôi mới biết thưởng thức. Những phút sáng láng như hôm nay, soi sáng linh hồn tôi, và giải thoát cái ta của tôi ra khỏi nơi giam cầm của xác thịt...

Tôi bỗng rú to lên một cách điên cuồng, và chực ngửa tay hứng một vì sao đang rụng. Chị tôi đằng xa chạy lại bảo tôi:

- Em la to quá, chị sợ âm thanh rung động đến khí trời, rồi những ánh trăng sẽ tan ra bọt mất!

- Không, không chị ơi! Rồi ánh sáng đêm nay sẽ tan đi, ta sẽ buồn thương và nhớ tiếc. Em muốn bay thẳng lên trời để tìm ánh sáng muôn năm thôi...(Hàn Mặc Tử)

Mai-Đình

Ngoài trăng, những giai nhân đương thời như Hoàng-Cúc, Mộng-Cầm, Mai-Đình, Thương-Thương...còn là nguồn thơ an ủi kỳ dịu của thi sĩ Hàn Mặc-Tử. Có nàng đã lặng lẽ khoác áo nâu đi tu suốt đời, cũng có nàng đã lập gia đình sống kín đáo; chỉ riêng Mai-Đình vẫn gắn bó tha thiết với thơ Hàn Mặc-Tử sau khi thi sĩ đã vĩnh viễn lìa niềm đau thân xác hơn mấy mươi năm.

Trăng cũ
(Mai-Đình)

Trăng cũ giờ đây vẫn sáng trong
Người mùa xuân cũ cách muôn trùng
Ai về thăm thẳm trời tinh tú
Để lại trần gian bóng lạnh lùng!

Từng tập thơ xưa! Từng tập thơ!
Từng trang huyết lệ ngấn trăng mờ
Hồn ai siêu thoát ngoài nhân thế
Có biết rằng em vẫn đợi chờ?

Trên cõi thiên đàng ngát ánh sao
Tình anh tỏa rộng bốn trời cao
Phiêu diêu anh sống bên mình Chúa
Dựng một đài thơ ở chốn nào?

Em mãi phiêu linh với bụi đời
Ngại ngùng mưa gió lúc buồn vui
Từng đêm trăng sáng, đêm trăng sáng
Biết mấy đau thương, mấy ngậm ngùi!

Cũng muốn theo anh dứt nợ trần
Đập tan lưu luyến, thoát phàm thân
Bay qua muôn vạn tầng thanh khí
Hồn quyết tìm cho thấy cố nhân

Chút nợ ân tình trả chửa xong
Đành mang tâm sự mãi bên lòng
Sắt son đã chẳng cùng nhau vẹn
Em phải đem mình gửi núi sông

Em đã là dân của nước nhà
Khi quân thù địch dấy can qua
Máu hồng đương nhuộm trang hùng sử
Em nhẽ nào quên nghĩa quốc gia

Hăng hái xông pha giữa cuộc đời
Chút lòng tranh đấu phút nào nguôi
Bao giờ tổ quốc ca toàn thắng
Là lúc tìm anh giữa cõi trời

Em chỉ cầu xin một buổi chiều
Dưới bàn tay Chúa, cạnh người yêu
Ta tung thơ khắp cho trần thế
Lạy Chúa đời con đã khổ nhiều!